کد مطلب:234784 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:250
اسرار دیگر وضو
امام رضا علیه السلام در فراز بعدی سخنانش فرموده است:
«انما امر بالوضوء... مع ما فیه من ذهاب الكسل و طرد النعاس و تزكیة الفؤاد للقیام بین یدی الجبار؛ [1] .
از طرف دیگر وضو، موجب رفع كسالت و دفع چرت می شود و دل پاك و پاكیزه و مهیا می گردد برای ایستادن در برابر خداوند قهار».
وضو همان طور كه اثر باطنی، دارد، اثر ظاهری نیز دارد و علاوه بر این كه موجب پاكی و تمیزی سر و صورت می گردد، موجب انبساط خاطر انسان نیز می شود و كسالت و چرت را از او دور می كند و طراوت و شادابی معنوی و ظاهری به وی می بخشد. به همین خاطر مستحب است كه نمازگزار با آب سرد وضو بگیرد، تا آن حالت شكفتگی و طراوت سیمای بدن، بالعیان مشاهده گردد.
[ صفحه 122]
در آخرین فراز، امام رضا علیه السلام فرموده اند:
«انما وجب علی الوجه و الیدین و الرأس و الرجلین؛ لأن العبد اذا قام بین یدی الجبار فانما ینكشف من جوارحه و یظهر ما وجب فیه الوضوء و ذلك انه بوجهه یسجد و یخضع و بیده یسأل و یرغب و یتبتل و برأسه یستقبل فی ركوعه و سجوده و برجلیه یقوم و یقعد؛ [2] .
در وضو، شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها واجب است؛ زیرا اینها عضوهایی است كه در نماز به كار گرفته می شوند؛ زیرا با صورتش به سجده می رود و در برابر خداوند متعال خاضع می شود. دست ها را به سوی خداوند برمی دارد و نیایش می كند و حاجت هایش را طلب می كند. با سرش خضوع و خشوع می كند و در برابر خداوند جبار، برای ركوع خم می شود و به هنگام سجده، پیشانی بر زمین می ساید و با پاهایش بلند می شود و می نشیند و فرمان خدا را به جای می آورد». درباره ی علل و اسباب دستور شستن صورت و دست ها در وضو می توان گفت:
1 - این اعضا بیش از همه ی اعضای بدن با مردم مواجه است و با آنها تماس نزدیك دارد.
2 - این اعضا بیش از همه ی اعضای دیگر با پلیدی ها و آلودگی ها برخورد می كند. از این رو در معرض آلوده شدن است.
[ صفحه 123]
3 - با شستن این اعضا، به یاد آورد كه شست وشوی دل و تطهیر قلب از پلیدی های گناهان، برای او ضروری تر است كه آن جا مورد توجه و عنایت حق تعالی است و خداوند هرگز به چهره های مردم نگاه نمی كند؛ بلكه به دل های آنها توجه می فرماید....
4 - شستن ان اعضا به هنگام اراده ی نماز، نشانه ی آن است كه برای توجه به خدا، شستن دست از دنیا و برتافتن صورت از غیر خدا، لازم است و سعادت و خوشبختی، هنگامی نصیب انسان می شود كه دست و صورتش، با پلیدی های دنیا آلوده نباشد.
5 - در وضو، نخست باید صورت ظاهری شسته شود كه صورت ظاهری، آینه ی صورت باطنی است و آثار توجه به خدا، بیش از هر عضو دیگر در صورت ظاهر می شود. پس لازم است آن شسته شود و به دور از پلیدی های ظاهر متوجه درگاه ربوبی شود كه آن مقدمه تطهیر قلب است....
6 - آن گاه باید دست ها تا آرنج شسته شود؛ زیرا دست ها بیش از هر عضو دیگری، به سوی امور دنیوی دراز می شود و بیش از هر عضو دیگری، با پلیدی های ظاهری و باطنی در تماس است.
7 - سپس باید سر مسح شود كه نیروی دماغی در آن جای دارد و اراده ی نیل به مقاصد دنیوی از آن جا سرچشمه می گیرد و اراده ی توجه به امور شهوانی از آن جا نشأت می گیرد.
[ صفحه 124]
8 - آن گاه باید پاها مسح شود كه وسیله ی حركت است و همه ی حركت ها به سوی هر مقصد دنیایی، به وسیله ی آنها انجام می پذیرد. آنها نیز باید مسح شود كه تغییر جهت داده به سوی خدا، حركت كنند و از دیگر مقاصد بازگردند و به سوی مقصد اعلی و مبدأ والا متوجه شوند، تا انسان از نظر ظاهر، شایستگی شروع نماز را پیدا كند و آن را نشان شایستگی درونی بداند و با دلی آرام وارد نماز شود و تلاش فراوان برای احراز سعادت، توجه به خدا و لیاقت مناجات با خدا انجام دهد. [3] .
بعد از آشنایی مختصری با اسرار و فلسفه های وضو، تذكر این مطلب نیز خالی از فایده نیست كه «وضو گیرنده» خود باید شخصا به دنبال آب برود و از كسی كمك نگیرد و وضو را خودش انجام دهد و....
راغب در محاضرات گفته است: امام علی بن موسی الرضا علیه السلام با مأمون بود. هنگامی كه وقت نماز شد، خادمان آب و لگن بهر مأمون آوردند. امام علیه السلام فرمود: كاش این كار را خود انجام می دادی! چه خداوند تعالی فرموده است: «كسی كه آرزوی لقای خداوند دارد باید كار نیك انجام دهد و در عبارت پروردگاردیگری را
[ صفحه 125]
شریك خویش نگیرد». [4] حسن بن وشاء گوید:
«خدمت امام رضا علیه السلام رسیدم، در مقابلش آفتابه ای بود كه می خواست وضو بگیرد. جلو رفتم تا آب بریزم، آن حضرت مانع شد و فرمود: صبر كن! عرض كردم: آقا چرا نمی گذارید روی دست شما آب بریزم؟ آیا نمی خواهید به ثواب برسم؟ فرمود: تو اجر می بری ولی من گناه.
عرض كردم: برای چه؟ فرمود: مگر این آیه را نشنیده ای كه خداوند می فرماید: «فمن كان یرجو لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرك بعبادة ربه احدا»؟ اكنون من می خواهم برای نماز وضو بگیرم كه خودش عبادتی است و نمی خواهم كسی را در عبادت خود شریك گردانم. [5] .
«انما امر بالوضوء... مع ما فیه من ذهاب الكسل و طرد النعاس و تزكیة الفؤاد للقیام بین یدی الجبار؛ [1] .
از طرف دیگر وضو، موجب رفع كسالت و دفع چرت می شود و دل پاك و پاكیزه و مهیا می گردد برای ایستادن در برابر خداوند قهار».
وضو همان طور كه اثر باطنی، دارد، اثر ظاهری نیز دارد و علاوه بر این كه موجب پاكی و تمیزی سر و صورت می گردد، موجب انبساط خاطر انسان نیز می شود و كسالت و چرت را از او دور می كند و طراوت و شادابی معنوی و ظاهری به وی می بخشد. به همین خاطر مستحب است كه نمازگزار با آب سرد وضو بگیرد، تا آن حالت شكفتگی و طراوت سیمای بدن، بالعیان مشاهده گردد.
[ صفحه 122]
در آخرین فراز، امام رضا علیه السلام فرموده اند:
«انما وجب علی الوجه و الیدین و الرأس و الرجلین؛ لأن العبد اذا قام بین یدی الجبار فانما ینكشف من جوارحه و یظهر ما وجب فیه الوضوء و ذلك انه بوجهه یسجد و یخضع و بیده یسأل و یرغب و یتبتل و برأسه یستقبل فی ركوعه و سجوده و برجلیه یقوم و یقعد؛ [2] .
در وضو، شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها واجب است؛ زیرا اینها عضوهایی است كه در نماز به كار گرفته می شوند؛ زیرا با صورتش به سجده می رود و در برابر خداوند متعال خاضع می شود. دست ها را به سوی خداوند برمی دارد و نیایش می كند و حاجت هایش را طلب می كند. با سرش خضوع و خشوع می كند و در برابر خداوند جبار، برای ركوع خم می شود و به هنگام سجده، پیشانی بر زمین می ساید و با پاهایش بلند می شود و می نشیند و فرمان خدا را به جای می آورد». درباره ی علل و اسباب دستور شستن صورت و دست ها در وضو می توان گفت:
1 - این اعضا بیش از همه ی اعضای بدن با مردم مواجه است و با آنها تماس نزدیك دارد.
2 - این اعضا بیش از همه ی اعضای دیگر با پلیدی ها و آلودگی ها برخورد می كند. از این رو در معرض آلوده شدن است.
[ صفحه 123]
3 - با شستن این اعضا، به یاد آورد كه شست وشوی دل و تطهیر قلب از پلیدی های گناهان، برای او ضروری تر است كه آن جا مورد توجه و عنایت حق تعالی است و خداوند هرگز به چهره های مردم نگاه نمی كند؛ بلكه به دل های آنها توجه می فرماید....
4 - شستن ان اعضا به هنگام اراده ی نماز، نشانه ی آن است كه برای توجه به خدا، شستن دست از دنیا و برتافتن صورت از غیر خدا، لازم است و سعادت و خوشبختی، هنگامی نصیب انسان می شود كه دست و صورتش، با پلیدی های دنیا آلوده نباشد.
5 - در وضو، نخست باید صورت ظاهری شسته شود كه صورت ظاهری، آینه ی صورت باطنی است و آثار توجه به خدا، بیش از هر عضو دیگر در صورت ظاهر می شود. پس لازم است آن شسته شود و به دور از پلیدی های ظاهر متوجه درگاه ربوبی شود كه آن مقدمه تطهیر قلب است....
6 - آن گاه باید دست ها تا آرنج شسته شود؛ زیرا دست ها بیش از هر عضو دیگری، به سوی امور دنیوی دراز می شود و بیش از هر عضو دیگری، با پلیدی های ظاهری و باطنی در تماس است.
7 - سپس باید سر مسح شود كه نیروی دماغی در آن جای دارد و اراده ی نیل به مقاصد دنیوی از آن جا سرچشمه می گیرد و اراده ی توجه به امور شهوانی از آن جا نشأت می گیرد.
[ صفحه 124]
8 - آن گاه باید پاها مسح شود كه وسیله ی حركت است و همه ی حركت ها به سوی هر مقصد دنیایی، به وسیله ی آنها انجام می پذیرد. آنها نیز باید مسح شود كه تغییر جهت داده به سوی خدا، حركت كنند و از دیگر مقاصد بازگردند و به سوی مقصد اعلی و مبدأ والا متوجه شوند، تا انسان از نظر ظاهر، شایستگی شروع نماز را پیدا كند و آن را نشان شایستگی درونی بداند و با دلی آرام وارد نماز شود و تلاش فراوان برای احراز سعادت، توجه به خدا و لیاقت مناجات با خدا انجام دهد. [3] .
بعد از آشنایی مختصری با اسرار و فلسفه های وضو، تذكر این مطلب نیز خالی از فایده نیست كه «وضو گیرنده» خود باید شخصا به دنبال آب برود و از كسی كمك نگیرد و وضو را خودش انجام دهد و....
راغب در محاضرات گفته است: امام علی بن موسی الرضا علیه السلام با مأمون بود. هنگامی كه وقت نماز شد، خادمان آب و لگن بهر مأمون آوردند. امام علیه السلام فرمود: كاش این كار را خود انجام می دادی! چه خداوند تعالی فرموده است: «كسی كه آرزوی لقای خداوند دارد باید كار نیك انجام دهد و در عبارت پروردگاردیگری را
[ صفحه 125]
شریك خویش نگیرد». [4] حسن بن وشاء گوید:
«خدمت امام رضا علیه السلام رسیدم، در مقابلش آفتابه ای بود كه می خواست وضو بگیرد. جلو رفتم تا آب بریزم، آن حضرت مانع شد و فرمود: صبر كن! عرض كردم: آقا چرا نمی گذارید روی دست شما آب بریزم؟ آیا نمی خواهید به ثواب برسم؟ فرمود: تو اجر می بری ولی من گناه.
عرض كردم: برای چه؟ فرمود: مگر این آیه را نشنیده ای كه خداوند می فرماید: «فمن كان یرجو لقاء ربه فلیعمل عملا صالحا و لا یشرك بعبادة ربه احدا»؟ اكنون من می خواهم برای نماز وضو بگیرم كه خودش عبادتی است و نمی خواهم كسی را در عبادت خود شریك گردانم. [5] .
[1] بحارالانوار، ج 2، ص 64؛ وسائل الشيعه، ج 1، ص 257.
[2] بحارالانوار، ج 2، ص 64، وسائل الشيعه، ج 1، ص 257.
[3] اسرار الصلاة شهيد ثاني، ص 92 و 93.
[4] داستان ها و حكايت هاي نماز، ج 1، ص 153.
[5] ترجمه ي جلد دوازدهم بحارالانوار، ص 95.